W listopadzie ubiegłego roku, Instytut Lema zorganizował cztery debaty z udziałem międzynarodowych oraz polskich ekspertów nowych technologii podczas Internet Governance Forum, który odbył się w dniach 2 – 6 listopada. Poniżej prezentujemy podsumowanie tych dyskusji. Instytut Lema planuje kontynuować poszczególne wątki podczas IGF 2021, które odbędzie się w dniach 6 – 10 grudnia w Katowicach.
Cyfrowa przyszłość dla wszystkich. Jak skutecznie walczyć z wykluczeniem cyfrowym?
Według Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego prawie połowa ludzkości nie posiada stałego dostępu do Internetu. Problem ten dotyczy nie tylko krajów rozwijających się, ale także tych rozwiniętych. Znaczna część społeczeństwa nie jest w pełni świadoma zachodzących zmian technologicznych, a kluczowe kwestie technologiczne, takie jak sztuczna inteligencja, 5G czy chmura obliczeniowa, są dla nich nadal tajemnicą. Dodatkowo trwająca pandemia Covid19 stworzyła dodatkowe bariery wejścia na rynek pracy dla osób o mniejszych kwalifikacjach cyfrowych, które na przykład dotychczas wykonywały pracę manualną i nie mają możliwości szybkiego przekwalifikowania się.
Uczestnicy debaty podkreślali, że bez równego dostępu do wiedzy i odpowiednich kwalifikacji, nie uda nam się zbudować społeczeństwa względnego dobrobytu i gospodarki przyszłości. Podczas tej dyskusji rozmawialiśmy o tym jakie narzędzia oraz mechanizmy współpracy powinniśmy stworzyć, aby budować przyszłość dostępną dla wszystkich.
Pandemia Covid19 pokazała, jak kluczowy jest dostęp do informacji publicznych online, dlatego tak ważna jest walka z cyfrowym wykluczeniem i większego dostępu do wszystkich usług cyfrowych dla osób wykluczonych. Oznacza to nie tylko przemodelowanie systemu edukacji, objęcie pomocą osoby starsze, ale również dostosować system finansowania potrzeb. Covid19 wyraźnie pokazał, które sektory gospodarki oraz instytucje publicznej są mocno niedofinansowane.
Kluczowe jest również aby dane które zbieramy odzwierciedlały cały przekrój społeczeństwa uwzględniające również mniejszości, ale nie tylko grupy dominujące. Kolejnym wyzwaniem jest jakość danych oraz to jakie cyfrowe produkty są tworzone na ich podstawie. To pozwoli nam na stworzenie lepszych produktów cyfrowych, ale również skutecznie walczyć z cyfrowym wykluczeniem zapewniając najmniej uprzywilejowanym grupom dostęp do cyfrowych umiejętności, ale również do kluczowych technologii.
Nie chodzi również o to, żeby każda osoba potrafiła programować, ale wystarczy zacząć od tego, żeby przekonać osoby wykluczone, że nie należy bać się technologii. Cyfrowe wykluczenie nie dotyka wyłącznie osób starszych, ale również rodziny, które z powodu gorszych warunków materialnych nie posiadały komputera lub łącza internetowego w domu. Było to dobrze widoczne przy próbie przejścia na zdalne nauczanie podczas trwającej pandemii Covid19. Problem jest o tyle poważny, że jeszcze w 2019 roku 16% gospodarstw domowych nie posiada łącza Internetowego w domu.
Zwinne państwo – szanse i zagrożenia. Jak zmienia się rola państwa w cyfrowej rzeczywistości?
Szanse i zagrożenia związane ze zmianami technologicznymi będą wymagały zmian w strukturze i funkcjonowaniu państwa. Podczas debaty próbowaliśmy stworzyć model państwa idealnego, aktora zdolnego nie tylko do reagowania na zagrożenia wynikające ze zmian technologicznych, ale także do efektywnego kształtowania rzeczywistości technologicznej. Podczas dyskusji uczestnicy próbowali określić na nowo rolę państwa w nowej post-pandemicznej oraz technologicznej rzeczywistości, a także starali się zrozumieć, czy państwo (jako instytucja) może być zwinne, skutecznie budować oraz wdrażać cyfrowe usługi publiczne, czy też być partnerem dla sektora technologicznego (państwo jako aktywny gracz w sektorze cyfrowym czy też zwinna platforma oferująca efektywne i regulowane).
W ostatnich latach kryzysy gospodarcze, ale przede wszystkim zmiany technologiczne, zmieniły sposób postrzegania roli państwa. W latach 80. czy 90., zwłaszcza w Europie Zachodniej i USA, istniało przekonanie, że rola państwa w gospodarce czy innych sferach życia powinna być ograniczona. Kryzys w latach 2008/2009 i zagrożenie pandemią Covid19 pokazały, że potrzebne jest skuteczne i zwinne państwo. Uczestnicy podkreślili, że nie chodzi o to, żeby państwo było małe czy duże, ale żeby kładło większy nacisk na user experience obywateli korzystających z usług publicznych.
Covid19 wyraźnie pokazał, że rządy i instytucje publiczne stały się bardziej zwinne rozwiązując problemy o wiele szybciej niż przed pandemią, w szczególności jeśli chodzi o cyfryzację usług publicznych. Oczywiście głównie wyzwania dla agend rządowych będzie postępująca cyfryzacja, elastyczne podejście do rozwiązywania problemów.
Jak nie budować przyszłego społeczeństwa? Prawidłowe wykorzystanie danych do budowy dostatniego świata dla wszystkich
Dyskusja dotyczyła takich tematów jak gospodarka oparta na danych, użycie danych w medycynie czy zarządzaniu opartym na danych. Dzisiaj, korporacje, rządy czy też startupy gromadzą i wykorzystują dane do tworzenia lepszych produktów. Kluczowe pytania wynikające z tej dyskusji to oczywiście jakie są najpilniejsze i najbardziej naglące wyzwania, przed którymi obecnie stoimy w dziedzinie technologii, zakres powstających możliwych regulacji technologicznych, w szczególności AI, a także sposoby zarządzania, przechowywania i przetwarzania danych, które będą zgodne z europejskimi wartościami.
Uczestnicy podkreślili, że należy budować większę kulturę dzielenia się danymi, tak aby budować jeszcze bardziej zaawansowane narzędzia oparte na sztucznej inteligencji, oczywiście nie zapominając o ochronie prywatności. Dzisiaj mamy bardzo dobry dostęp do tej technologii i szybko się ona poprawia, ale na przykład jednocześnie jesteśmy bardzo konserwatywni w kwestii udostępniania danych medycznych. Kluczowe znacznie ma również otwieranie danych, w szczególności dla rozwoju inteligentnych miast.
Przedsiębiorcy będą również musieli fundamentalnie zmienić sposób myślenia o biznesie, tak aby właściciele firm lub ich menedżerowie zrozumieli, że dzielenie się swoimi danymi może być korzystne dla ich biznesu i nie będzie czymś, co zdestabilizuje ich firmę. Dzielenie się danymi daje możliwość rozwoju w zakresie dużych zbiorów danych w celu faktycznego opracowania nowych modeli biznesowych.
Inną kwestią jest to, czy w pełni wykorzystujemy potencjał danych, a jeśli nie to co możemy zrobić, żeby robić to lepiej. Dzisiaj nawet za pomocą samych smartfonów wytwarzamy ogromne ilości danych. Podmioty, które czasami produkują ogromne ilości danych, nadal nie potrafią ich wykorzystać. Z innej strony, w medycynie nadal jesteśmy w punkcie startowym. Ważne jest również, aby rozmawiać o data literacy, o tym jak umiejętnie korzystać z danych oraz narzędzi opartych na nich. Uczestnicy dyskusji również podkreślili, że istotne jest zbudowanie zaufania poprzez transparentność wykorzystywania danych oraz odpowiednie regulacje.
Trust by Design. Jak upewnić się, że Internet jest bezpieczny dla wszystkich?
Podczas tej debaty zajęliśmy się kwestią bezpieczeństwa w Internecie uwzględniając nowe trendy związane z pandemią Covid19. Internet staje się naszym drugim domem, ale czy możemy ufać wszystkiemu, co dzieje się w przestrzeni cyfrowej? Uczestnicy próbowali zrozumieć w jaki sposób możemy stworzyć więcej zaufania i przejrzystości dla wszystkich.
Uczestnicy rozmawiali o największych zagrożeniach, które ograniczają nasze zaufanie do bezpieczeństwa online. W nieodpowiednich rękach Internet może być wykorzystywany do rozpowszechniania treści terrorystycznych i innych nielegalnych lub szkodliwych treści podważających dyskurs obywatelski i nadużyć lub nękania innych ludzi. Nie możemy pozwolić, aby te szkodliwe zachowania i treści podważały istotne korzyści, jakie może przynieść rewolucja cyfrowa. Podczas gdy niektóre przedsiębiorstwa podjęły działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa na swoich platformach, postęp w tym zakresie jest zbyt wolny i niespójny. Jeśli oddamy naszą przestrzeń internetową tym, którzy rozpowszechniają nienawistne treści i strach przed nadużyciami, wszyscy stracimy.
Bezpieczeństwo w Internecie jest wspólnym obowiązkiem firm, rządu i użytkowników. Rozmawialiśmy również na temat regulacji, które byłyby skuteczne, ale z innej strony nie doprowadziłyby do nadmiernej cenzury, a także aby wspierały nasze wartości demokratyczne i promowały wolny, otwarty i bezpieczny Internet, ale także aby nie utrudniać innowacji i tworzenia nowych firm technologicznych. O tym, co rządy i przedsiębiorcy muszą zrobić, aby Internet stał się bezpiecznym miejscem dla wszystkich. Poruszyliśmy również kwestie wolnego, otwartego i bezpiecznego Internetu, który nadal będzie chronić wolność słowa w Internecie.